“Адолат” СДПнинг “Тозалик йўлида бирлашайлик” лойиҳаси доирасида партиянинг Андижон вилоят кенгаши фаоллари чиқиндилар юзасидан жамоат назорати тартибида ўрганиш олиб борди. Ўрганиш объекти сифатида Андижон шаҳри танлаб олинди.
Маълумки, сўнгги йилларда сайёрамизда маиший ва саноат чиқиндилари миқдори кўпайиб боряпти. Дунёнинг деярли барча мамлакатларида қаттиқ маиший чиқиндилар аҳоли жон бошига ҳар йили 1 фоизга ошмоқда. Мутахассисларнинг таъкидлашича, маиший чиқиндилар арзон хомашё ҳисобланади. Статистик маълумотларга кўра, Японияда резина ва кабель буюмларининг 34 фоизи, шиша буюмларнинг 43 фоизи, қоғоз ва картоннинг 54 фоизи чиқиндини қайта ишлаш эвазига олинар экан.
Мамлакатимизда иқтисодиёт тармоқлари ва аҳоли пунктларида ҳосил бўладиган маиший ҳамда қурилиш чиқиндилари билан боғлиқ ишларни бошқариш тизимини янада такомиллаштириш, чиқиндиларни қайта ишлашда юқори технологиялар қўлланиладиган ишлаб чиқаришларни жорий этишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Президентимизнинг 2020 йил 29 сентябрдаги “Маиший ва қурилиш чиқиндилари билан боғлиқ ишларни бошқариш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори ҳам айни шу мақсадга қаратилган.
Андижон шаҳрида бу йўналишда янги тизим яратилгани, чиқинди йиғиш майдончалари ташкил этилгани ва маиший чиқиндиларни ташиш мунтазам йўлга қўйилгани эътиборга молик. Хусусан, “ANDIJON SPECIAL ECO TRANS” масъулияти чекланган жамиятига 29 та МФЙ бириктирилган ва ҳар ойда аҳолига 318 миллион сўмлик хизмат кўрсатиш режалаштирилган.
Афсуски, кўрсатилган хизмат учун киши бошига бир ойда атиги 2 минг 500 сўм тўланиши белгиланган бўлса-да, тўловни вақтида амалга оширмаслик ҳолатлари учраб туради. Яна дуч келган жойга чиқиндиларни ташлаб кетувчилар ҳам йўқ эмас.
Олиб борилган тарғибот-ташвиқот ишларининг самараси ўлароқ, ўз кўчаси, маҳалласининг тозалиги учун курашувчилар сафи кенгаймоқда. “ANDIJON SPECIAL ECO TRANS” МЧЖ томонидан ўрнатилган тартиб қўллаб-қувватланмоқда. Айтайлик, сизнинг кўчангизда йиғилган чиқинди вақтида олиб кетилмади. Бу бўйича соҳа мутасаддилари томонидан электрон назорат қилиб борилади. Мурожаатингиз ҳам ўз вақтида ижросини топади.
Олдинда йиғилган чиқиндиларни қайта ишлаш вазифаси турарди. 2018 йили айни шу мақсадда “ANDIJON SPECIAL ECO TRANS” масъулияти чекланган жамияти ташкил этилди. Умумий қиймати 50 миллиард сўмлик лойиҳа асосида Андижон тумани ҳудудидаги адирликда чиқиндини қайта ишлаш заводи қурилди. Янги мажмуада кластер усулида чиқиндиларни саралаш ва қайта ишлаш кўзда тутилган. Мисол учун, заводда кунига 5 тонна қоғозни қайта ишлаш мумкин. Чиқиндидан олинган 1 кг. қоғознинг баҳоси ўртача 4 минг сўм. Энди бу қанча даромад бўлишини ўзингиз ҳисоблаб кўринг.
Мазкур корхона соатига 300 кг. полиэтиленни қайта ишлаш қувватига ҳам эга бўлгани ҳолда 2021 йилда бу кўрсаткич 200 тоннани ташкил этган. Натижада бор-йўғи 60 мииллион сўм даромад олинган. Бу ходимларнинг иш ҳақи ва сарфланган электр энергия учун етмайди.
Шу ўринда савол туғилади: 2018 йилда қурилган завод нега ҳалигача тўла қувватда ишламаяпти?
— Бунинг бир неча сабаблари бор, — дейди корхона раҳбари Шамсиддин Ҳасанов. — Ҳалигача бу ерга сув тармоғи тортилмаган. Ахир чиқиндиларни қайта ишлаш учун сув жуда зарур. Яна бир катта муаммо эса чиқинди етарли даражада мавжуд эмаслигида. МФЙлардан кунига 120 тонна чиқинди марказий чиқинди тўкиш жойига ташиб келтирилади. Бироқ бу оз. Қолаверса, қайта ишлаш мумкин бўлгани жуда кам.
Наҳотки, катта шаҳарда завод ишлаши учун етарли “хомашё” бўлмаса? Бор, бироқ шу турдаги фаолият билан ноқонуний шуғулланувчилар тўсиқ бўлмоқда. Аниқроқ қилиб айтганда, бундай “тадбиркорлар” фақат қайта ишланадиган чиқиндиларни ажратиб олиш билан чекланади. Қолгани эса жойида қолаверади.
Хулоса шуки, кўчалар, маҳаллалар тозалигига эришиш ва юқоридаги завод фаолиятини тўла йўлга қўйиш долзарб масала ҳисобланади. Яна чиқиндилар билан боғлиқ ишларни амалга оширишда экологик тарбия ва тарғиботни самарали ташкил этиш, жамоатчилик экологик назоратини амалга оширишда фуқаролар, нодавлат нотижорат ташкилотлари ҳамкорлигини кучайтириш зарур.
Акбаржон НАЗАРОВ