Лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини ислоҳ қилиш масаласи яна кун тартибига чиқмоқда. Мана, бир неча йилдан бери бу ҳақда ўзбек зиёлилари ўртасида баҳс-мунозаралар тинмаяпти. Мухбиримиз ўзининг телеграм каналидаги айрим постларини лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосида ёзиб келаётган Олий Мажлис Қонунчилик палатасидаги “Адолат” СДП фракцияси аъзоси Қодир Жўраевнинг ушбу масаладаги фикри билан қизиқди.
– Сиз ўз телеграм каналингизда (https://t.me/qodirdjuraev) айрим постларингизни ноанъанавий услубда, яъни лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосининг янгича вариантида ёзасиз. Бу қонунга зид эмасми?
– Сиз айтаётган қонун, яъни “Лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини жорий этиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонуни бундан 31 йил олдин, 1993 йил 2 сентябрда қабул қилинган бўлиб, унга Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан 1995 йил 6 майдаги бошқа бир қонун билан ўзгартиришлар киритилган. Мен мана шу ўзгартиришларни нотўғри киритилган, деб ҳисоблайман.
– Нима учун 1995 йилда ўзгартиришлар киритилган ва бу қандай ўзгартиришлар эди?
– Сабаблари номаълум. Ўшанда Ç ç, Ğ ğ, Ş ş, каби муҳим ҳарфлар алфавитдан тушунарсиз равишда чиқариб ташланган.
– Демак, сиз лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини ислоҳ қилиш ва 1993 йилги вариантига қайтиш тарафдорисиз, тўғрими?
– Ҳа, асосан шундай. Буни фақат мен эмас, кўпчилик олимлар ва зиёлилар таклиф қиляпти. Яқинда жадид боболаримизнинг илмий-маънавий меросига бағишланган халқаро конференцияда С.Мирзиёева ҳам худди шу мазмунда, яъни “алифбодаги айрим ўзгаришларни жорий этиб, шу билан алифбо масаласига қатъий нуқта қўйишимиз зарурлиги” ҳақида гапирди.
– Қандай ўзгартиришлар киритишни муҳим, деб ҳисоблайсиз?
– Таклиф этилаётган ўзгартиришлар унча кўп эмас. Асосан, иккита белгидан иборат – O’o’, G’g’, Chch, Shsh товушларини 1 та ҳарф билан, яъни Õõ, Ğğ, Çç, Ş ş тарзида ёзиш таклиф этилмоқда.
– Бу қандай амалга оширилади?
– Бу “Лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини жорий этиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонунига ўзгартиришлар киритиш орқали амалга оширилади.
– Агар шу 4 та ҳарф ислоҳ қилинадиган бўлса, келгусида молиявий харажатларнинг кўпайишига олиб келмайдими? Босмахонада ҳарфларни алмаштириш, мактаб дарсликлари ва ўқув адабиётларини қайта нашр этиш, мутахассисларни ўқитиш ва ҳоказо… Буларнинг ҳаммаси маблағ талаб қилади-ку?!
– Ҳа, тўғри. Қисқа муддатли стратегияда бир марталик харажатлар бўлади, албатта. Бироқ, фикримча, узоқ муддатли стратегияда бу ўзгартиришлар биз учун ҳар томонлама фойдали. Чунки биз 1 та товушни 2 та ҳарф билан эмас, балки 1 та ҳарф билан ёзишга ўтамиз. Бу эса ҳам вақтни тежайди, ҳам маблағни.