Коррупция – жамият ва унинг ривожланишига болта урадиган энг оғриқли иллатлардан бири ҳисобланади. Шу боисдан ушбу муаммо одамлар орасида энг кўп муҳокама қилинаётган мавзулардан биридир. Коррупция шундай иллатки, уни бир ёки икки идоранинг саъй-ҳаракати билан йўқ қилиб бўлмайди. Қачонки, барча фуқароларимиз, бутун жамият унга қарши биргаликда курашиб, унинг илдизларини йўқ қилишга киришсагина ижобий натижага эришиш мумкин.
Охирги йилларда мамлакатимизда коррупцияга қарши курашиш, унинг олдини олиш бўйича изчил ислоҳотлар амалга оширилди. Айниқса, бу борада алоҳида агентликнинг ташкил этилиши, давлат харидлари, тендерлар, юзлаб давлат хизматларининг электрон ва шаффоф шаклга ўтказилиши ўз самарасини бераётир.
Президентимиз томонидан коррупцияга қарши кураш масаласига алоҳида эътибор қаратилиб, жамиятимизда ўзининг турли кўринишлари билан тараққиётимизга ғов бўлаётган коррупция иллатининг олдини олиш бўйича муайян ишлар қилинмоқда. Бу бежиз эмас, албатта. Давлатимиз раҳбари айтганидек, бу ёвуз балонинг олдини олмасак, ҳақиқий ишбилармонлик ва инвестиция муҳитини яратиб бўлмайди, умуман, жамиятнинг бирорта тармоғи ривожланмайди.
“Ўзбекистон – 2030” стратегиясида ҳам коррупциявий омилларни бартараф этиш тизимининг самарадорлигини ошириш, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш ишларини жадал давом эттириш устувор вазифалардан бири сифатида белгиланган.
Хусусан, “Transparency International” халқаро ташкилоти томонидан эълон қилинадиган Коррупцияни қабул қилиш индексида камида 50 поғонага кўтарилишга эришиш, давлат харидлари тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатлари талабларини бузиш ҳолатларини 2 баробарга камайтиришга эришиш мақсад қилинган.
Ушбу дастурий ҳужжатдан давлат харидларини тўғридан-тўғри шартнома тузиш орқали амалга оширишда маблағларни талон-торож қилиш ҳолатлари, товар ва хизматларнинг нархи бозор қийматидан ошиб кетишининг олдини олиш бўйича жамоатчилик назоратини тўлақонли жорий қилиш, 100 фоиз норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг “коррупциядан холи қонунчилик” тамойили асосида ишлаб чиқилишини таъминлаш масаласи ҳам ўрин олгани эътиборга молик.
Президентимиз томонидан шу йил 27 ноябрь куни имзоланган “Коррупцияга қарши курашиш тизимини янада такомиллаштириш ҳамда давлат органлари ва ташкилотлари фаолияти устидан жамоатчилик назорат тизими самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармон коррупциянинг олдини олишга қаратилгани ва ўз вақтида қабул қилингани билан муҳим аҳамиятга эга.
Ушбу фармон давлат бошқаруви, иқтисодиёт, таълим, жамоатчилик назоратини кучайтириш борасида жиддий ўзгаришларни назарда тутади. Мазкур ҳужжат билан Коррупцияга қарши курашиш бўйича 2023-2024 йилларга мўлжалланган Давлат дастури тасдиқланди.
Бу чора-тадбирларни амалга ошириш механизми ҳужжатга илова қилинган Давлат дастурида батафсил белгилаб берилган. 30 банддан иборат дастур 9 та йўналишни қамраб олган. Дастлабки йўналиш айнан давлат бошқаруви соҳасида коррупциянинг олдини олишни кўзда тутади. Бунда асосий эътибор Коррупцияга қарши курашиш агентлигининг мақомини ошириш, давлат органларида очиқлик ва мажбурий равишда коррупциявий хавф-хатарларни баҳолаш ишларини амалга ошириш талаблари, жамоатчилик назоратини кучайтириш каби вазифалар белгиланган.
Фуқаролар томонидан коррупция ҳақида тезкор хабар бериш имконини берувчи “call-марказ”га қилинган қўнғироқларни ёзиб олиш ва овозли хабар қолдириш имконияти, хабар берувчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш механизмларини яратиш кўзда тутилаётгани эса яна бир муҳим янгиликлардан биридир.
Давлат органлари ва ташкилотларининг бюджетдан ташқари жамғармаларига келиб тушаётган маблағлар ва уларнинг сарфланиши энг кўп муҳокамаларга сабаб бўладиган мавзулардан бири саналади. Дастурда ушбу жараёнлар устидан самарали жамоатчилик назоратини ўрнатиш мақсадида уларни очиқ маълумотлар портали ва веб-сайтларда эълон қилиш, умуман, давлат органлари ва ташкилотлари фаолиятида очиқликни таъминлаш бўйича вазифалар қўйилаётгани айни муддао бўлди.
Давлат хизмати соҳасида коррупциянинг олдини олиш деб номланган иккинчи йўналишда эса давлат ташкилотларига кадрларни ишга олиш жараёнини тўлиқ рақамлаштириш ва шаффофликни таъминлаш назарда тутилган. Энг катта йўналишлардан бири – давлат харидлари масаласига бағишланган.
Айтиш жоизки, Ўзбекистон “Адолат” социал-демократик партияси жамиятда адолатни таъминлашда коррупцияга қарши курашни ўзининг устувор мақсадларидан бири, деб билади. Шу сабабли партиянинг Сайловолди дастурида коррупцияга қарши кураш масаласига алоҳида эътибор қаратилган. Коррупцияга қарши курашнинг устувор воситаси сифатида давлат органлари ва ташкилотларининг ҳисобдорлиги ҳамда фаолиятининг шаффофлигини ошириш кўзда тутилган. Мазкур фармон билан партиямизнинг юқоридаги ғоялари ҳамоҳанглиги биз учун аҳамиятли бўлиб, айни вақтда ҳужжатда белгиланган вазифаларни ҳаётга самарали татбиқ этиш бўйича масъулият ҳам юклайди.
Бир сўз билан айтганда, фармон ва у билан тасдиқланган давлат дастури коррупцияга қарши кенг кўламли курашнинг янги тўлқинини бошлаб беради. Демак, мамлакатимизда коррупцияга қарши курашда барчамиз бир тану бир жон бўлиб, биргаликда курашишимиз лозим. Зотан, бу ўта жиддий, чуқур илдизга эга муаммони жамоатчиликнинг фаол иштирокисиз йўқ қилиб бўлмайди.