…Шарқ оламида, муқаддас Ислом дини руҳида яшаган халқлар орасида китоб, ёзув, қоғоз ҳамиша беҳад мўътабар неъмат ҳисобланиб келган. Шу боис одоб рисолаларида китоб бор уйда ётмаслик, ётиш зарур бўлса, китобга қараб оёқ узатмаслик, китобни худди китобнинг соҳибини, яъни муаллифини мўътабар тутгандек мўътабар тутиш таълим қилинади.
Китобга эътибор авлиё ва аллома зотлар ҳаётида бошқача шаклда намоён бўлади. Тасаввуф буюкларидан бирлари:
“Агар карвоннинг биринчи туясига китоб ортилган бўлса, мен охирги туянинг арқонини таҳоратсиз ушламайман!” деганлар.
Ҳазрат Нуъмон ибн Собит Абу Ҳанифа – Имом Аъзам:
“Мен умрим давомида қоғоз бозоридан бетаҳорат ўтмадим”, деганлар.
Бундан маълум бўладики, илгари қоғоз бозорлари алоҳида бўлган.
Бу сўзлар бизнинг халқларимиз китоб неъматига қандай буюк ҳурмат билан қараганларига далилдир.
Ҳазрати Абу Ийсо Муҳамммад Термизий ўз таснифлари бўлмиш “Ал-жомиъ ас-саҳиҳ” (“Сунани Термизий”) китоби ҳақида сўзлаб:
“Кимнинг уйда бу китобдан бор бўлса, ўша уйда ҳазрат Пайғамбар (алайҳиссалом) гапираётгандек бўладилар”, деганлар.
Бу сўзлар бутун дунё аҳлига маълум ва машҳурдир. Демак, буюк аждодларимиздан мерос бўлиб қолган ҳар бир китоб ёнида унинг азиз муаллифи туришини ана шу муборак сўздан англасак бўлади.
Китоб ўз мавқеига қараб, қалбни тирилтирувчи, шуурни уйғотувчи, ҳақиқатни билдирувчи, инсонни тарбият қилувчи, жамиятни покловчи бир омилдир.
Китобга қайтиш виждонга қайтишдир. Китобга қайтиш ҳақиқатга, инсофга, адолатга, маънавият ва маърифатга, умуман олганда, ҳаётга қайтишдир. Китобсиз ҳаёт руҳсиз ҳаётдир. Руҳсиз ҳаёт эса ўлимдир.
Мирзо КЕНЖАБЕК
(“Китобга қайтиш виждонга қайтишдир” мақоласидан)