Биз Ўзбекистонда яшаяпмиз, она алласини илк бор ўзбек тилида эшитганмиз, шу тилда хат-саводимиз чиққан, яқинларимиз, дўсту биродарларимиз билан она тилимизда сўзлашамиз. Бош қомусимизда ўзбек тилининг давлат тили мақомида экани қайд этилган. Мамлакатимиздаги олий ўқув юртларининг (хорижий институт-университет филиалларидан ташқари) бакалавр ёки магистратура босқичида ўқиш учун ёшлардан ўзбек тилини билиш талаб этилиши мақсадга мувофиқми ёки чет тили сертификати сўралиши керакми?
Ҳа, мантиқан олганда давлат тили биринчи ўринда туради. Дунёга юзлашаётганимиз, глобаллашув жараёни, ёшларнинг чет тилларни ўрганишга иштиёқи, халқаро муносабатларда хорижий тилни билиш муҳимлиги, ривожланган давлатлар тажрибасини ўрганиш зарурлиги… улардан ҳеч бири она тилимизнинг мавқеи, қадр-қимматига соя солиш ҳисобига бўлмайди. Олий ўқув юртларимизда кадрлар ҳам чет элларга бориб ишлаши учун эмас, мамлакатимиз равнақига хизмат қилиши учун тайёрланади. Демак, биринчи навбатда, улардан танлаган соҳасини мукаммал ўрганиши талаб этилади. Чет тилини билиши эса иккинчи даражали масала.
Хабарингиз бор, жорий йилнинг 28 июль куни ижодий, касбий имтиҳонларни шаффоф ўтказиш бўйича йиғилишда олий ва ўрта махсус таълим вазири Абдуқодир Тошқулов 2022-2023 ўқув йилида магистратура босқичида ўқиш учун ҳужжат топшираётганларнинг 70 фоизи хорижий тилни билиш бўйича сохта сертификат тақдим этганини айтиб ўтди. Бу ижтимоий тармоқларда вазир кутган натижани бермади. Магистратурага кириш учун чет тилларини билиш сертификати талаб қилинаётгани, ёшлар ўз она тилини, ўзи танлаган соҳа бўйича фанларни ўрганишни четга суриб қўйиб, асосий вақтини (чет тилини билиш учун эмас) сертификат олиш учун сарфлаётгани ҳақида эътирозлар билдирилди.
Сертификатларнинг сохталаштирилиши масаласига тўхталсак, бу зўрма-зўракилик, талаб нотўғри қўйилиши оқибати. Дарҳақиқат, ҳуқуқбузарликлар ўз-ўзидан пайдо бўлмайди. Биз уларнинг барвақт олдини олиш, содир этилишига имкон яратадиган сабаб ва шарт-шароитларни вақтида бартараф қилиш зарурлигини била туриб, ҳуқуқбузарликлар рўй берганидан кейингина оқибатлари билан курашишга одатланиб қолганмиз.
Йиғилишда олий ва ўрта махсус таълим вазири А.Тошқулов масъулларга магистратурага топширилаётган сертификатларнинг 70 фоизи сохталаштирилиши ҳолатини қатъий назоратга олиш, қабул якунлангач сертификатларни экспертлар иштирокида яна бир бор текшириш, сохта сертификат топширганларни ўқишдан четлатиш бўйича зарур кўрсатма бергани ҳам бунинг бир исботи десак, муболаға бўлмайди.
Биз айбдорлар жазоланиши, сохта сертификат топширганлар ўқишдан четланишига қарши эмасмиз, чет тилларини юқори даражада биладиган талабаларни ҳам қўллаб-қувватлаймиз. Аммо шу ўринда ҳақли савол туғилади: хорижий тилни билиш бўйича сохта сертификат топширганлар осмондан тушиб келмагандир? Барчаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тизимидаги университет ва институтларнинг бакалавр босқичини тамомлаган талабалар, демак, “Келинлар қўзғолони” комедиясида Фармонбиби айтганидек, “Хўрозқанд чет элники деса, ётиб олиб ялайди”ганлар кўпайиб кетгани учун вазир ҳам жавоб берса, адолатдан бўлади. Ахир гап магистратурага ҳужжат топширган ёшларнинг нақд 70 фоизи ҳақида бораяпти! Агар улар магистратура босқичида ўқишни давом эттирмаган тақдирда ҳам қандай мутахассис бўлиб етишгани сўроқ остида қолади.
Муаммонинг ечими сифатида олий ўқув юртларининг магистратура босқичида ўқиш учун хорижий тилни билиш сертификатини талаб қилишдан воз кечиш зарур. Чунки бу ёшларимизга оғирлик қилаётганини сертификатларнинг 70 фоизи сохталаштиргани ҳам кўрсатиб турибди. Чет тилини ўқиб-ўрганиш ойлар ёки йиллар билан белгиланадиган машғулот эмас, узлуксиз жараён ҳисобланади. Қолаверса, сертификат олиш учун катта маблағ сарфланади. Буёқда талабанинг контракт тўлови ҳам бор. Хўш, ота-оналар улардан қай бирига пул топиб беради?
Мухтасар айтганда, ҳолва деган билан оғиз чучимайди. Хорижий тилни билиш сертификатини олишга кетадиган вақтини талабалар танлаган соҳаси бўйича фанларни чуқур ўзлаштиришга сарфласа, чет тилини эса мустақил ўрганса, мақсадга мувофиқ бўларди.
Сиз бунга нима дейсиз?
Суюндик МАМИРОВ,
“Adolat” мухбири