БАХТГА ЕТАКЛОВЧИ ЭЗГУ НИЯТ

Инсон борки, бахтли бўлишни истайди, орзу қилади, шунга интилади. Аммо бахтни ҳар ким турлича қабул қилади, тушунади. Кимдир бахтни тўкин-сочинликда яшаш деб қабул қилса, яна кимдир кўпчиликнинг ҳурмати, эътирофига эришишни бахт, деб ҳисоблайди.

Уч нафар фарзандининг табассумидан бахт излаб юрган ёш она сифатида бир хулосага келдим: яқинларингнинг борлиги, уларнинг соғ-саломатлигидан қувонишдан ортиқроқ бахт йўқ. Бошқаларни билмадиму шахсан мен учун шундай.

Ёз фаслининг ўрталарида хонадонимизда қувончли кунни нишонлаш учун тўпланаётгандик. Акажонимнинг жуфти ҳалоли, жиянларимнинг онаси, ота-онамнинг келинларидан бири таваллуд айёми муносабати билан мўъжазгина дастурхон атрофида жамландик. Маросимга бироз кечикиб бордим. Қавму қариндошлар кўп эди. Лекин негадир давранинг тўрида ўтирадиган, оилавий тадбирларни бошқариб турадиган дадажонимни ҳарчанд излаб, топа олмадим. У кишининг қаерда эканлиги бўйича берган саволларимга яқинларимдан мужмал жавоб эшитиш шубҳамни кучайтирди. Охири, онажоним бир четга олиб, дадамнинг шифохонада, жонлантириш бўлимида эканлигини маълум қилди.

Кейин тушунишимча, “чиққан қиз чиғириқдан ташқарида” мақолига қатъий амал қиладиган онажоним бу хабарни аввалига мендан сир сақлашга ҳаракат қилган. Вазият шу даражага етганки, бехосдан юракдаги оғриқлардан безовталанган дадажоним тез ёрдам хизмати ходимларининг (бунинг учун улардан миннатдорман) кўрсатмаси билан шифохонанинг жонлантириш бўлимига жойлаштирилган. 

Кутилмаган хабарни эшитдиму жойимда донг қотиб қолдим, кўз олдим қоронғулашиб қолди. Аниқроғи, кўз ўнгимдан болалигимдан тортиб, шу кунларгача отам билан ўтказган ҳар бир дақиқа, онлар ҳақидаги хотиралар кинотасма каби айланаверди. 

Аслида журналист сифатида оилам билан боғлиқ шахсий воқелик­ларга батафсил тўхталиш бироз ноўрин эканлигини англаган ҳолда айтишим керак, афсуски, бу каби кутилмаган хабардан ҳеч биримиз кафолатланмаганмиз. Боиси юрак-қон томир касалликлари дунё бўйича хавфли хасталиклар рўйхатида олдинги ўринда туришини ва бундай касалликлар билан касалланиш йилдан-йилга ортиб, ёшариб бораётганини кўп бора эшитаяпмиз, гувоҳи бўлаяпмиз. Аммо, очиғини айтиш керак, бошимиздан ўтказмагунча бу касаллик келтириб чиқарадиган сабабларни бартараф қилиш ҳақида кўп ҳам ўйламаётганимиз аниқ.

Хуллас, жонлантириш бўлимида бироз куч тўплаб олган дадажонимни шифокорлар кўригидан ўтказдик. Уларнинг ташхиси деярли бир хил: миокард инфаркти. Лекин бизнинг вазиятда ушбу касалликни мунтазам даволаш ёки жарроҳлик амалиётини ўтказиш кераклиги ҳақида гап кетганда, мутахассисларнинг хулосалари бир-биридан фарқ қила бошлади. 

 Салкам 70 ёшни қаршилаган, қолаверса, қандли диабет, ошқозон-ичакдаги муаммолар, тез-тез қон босими ошиши безовта қиладиган беморда мураккаб турдаги жарроҳлик амалиётини ўтказишни ўз зиммасига олган шифокорлардан бири — тиббиёт фанлари номзоди, Россиянинг А.Н.Бакулев номидаги юрак-қон томир жарроҳлиги маркази илмий ходими, Тошкент шаҳридаги “Эзгу ният” кўп тармоқли тиббиёт маркази кардиожарроҳи Бахт Рустамов бўлди.

Бахт Рустамов ва бошқа мутахассислар иштирокида инфарктдан кейин юракни тўхтатмасдан аортакоронар шунтлаш жарроҳлик амалиёти ўтказилди. Шукрки, малакали, билимли шифокорларимизнинг саъй-ҳаракати билан отажонимнинг саломатлигида яхши томонга ўзгаришлар кузатилди. 

Жарроҳлик амалиётидан сўнг “Эзгу ният” тиббиёт марказининг умидли, етук мутахассиси, кардиожарроҳ Бахт Рустамов билан юрак-қон томир касалликларининг келиб чиқиш сабаблари, олдини олиш йўллари ва бошқа мавзуларда суҳбатлашдик. 

— Бунинг асосий сабаблари ташқи муҳитнинг ўзгариши, аҳоли ўртасида камҳаракатлилик – гиподинамия, жисмоний ва руҳий зўриқиш, рационда ҳайвон ёғлари кўп бўлган маҳсулотларни истеъмол қилиш билан боғлиқ, — дейди Б.Рустамов. — Юрак-қон томир касаллик­ларининг асосий белгилари қонда холес­терин миқдорининг ортиб кетиши, қон томир деворларида холестерин пилакчаларининг пайдо бўлиши оқибатида томир ичининг торайиб қолиши, қоннинг қуюқлашиши, тўқималарга қон билан келадиган озиқ моддалар ва кислород оқимининг пасайиши ҳамда ҳужайраларнинг кислородга бўлган эҳтиёжининг ошиб кетиши билан намоён бўлади.

Оддийроқ қилиб айтганда, нотўғри овқатланиш ва кам ҳаракатлилик юрак-қон томир тизимининг нотўғри ишлашига, аксарият ҳолларда тиқинлар пайдо бўлишига олиб келади. Тасаввур қилинг, ирмоқларда бир маромда оқаётган сув йўлини харсанг тош тўсиб қўйди. Бу тошни олиб ташламасак, яъни бекилган томир йўлларини жарроҳлик амалиёти билан очиб юбормасак, оқибати яхшилик билан тугамаслиги мумкин. Кўпчилик беморлар юракда, юрак уришини тўхтатмаган ҳолда операция қилишга тўғри келишини эшитиб, биринчидан, чўчишади, хавотирланишади, иккинчидан, энг кўп учрайдиган вазият, “ҳозирмас, қизимни узатиб олай, ўғлимга уй олиб беришим керак” қабилида жавоб бериб, операция қилиш муддатини номаълум муддатга суришни илтимос қилишади. 

Аслида Ўзбекистонда меҳнат фаолиятимни бошлаганимга узоқ вақт бўлмади, лекин ўтган 3,5-4 ой ичида кўплаб беморларга хизмат кўрсатиш жараёнида Президентимиз доимо бирламчи-тиббий санитария муассасаларида халқимизнинг тиббий маданиятини ошириш ҳақида жон куйдириб сўзлаши сабабини тушуниб етдим. Чунки халқимизга инсон саломатлигидан ҳам муҳимроқ нарса йўқлигини, уларга тўғри овқатланиш ва жисмоний ҳаракатланишни тарғиб қилиш бўйича ҳали қиладиган ишларимиз кўп. 

Шифокорнинг фикрича, аввало, юрак-қон томир касалликлари олдини олиш ишларининг 90 фоизи инсоннинг ўзига боғлиқ бўлса, 10 фоизи аҳолига хизмат кўрсатадиган бирламчи ва ихтисослаштирилган тиббий муассасалар фаолиятига боғлиқ. Соғлом турмуш тарзига амал қилишни тарғиб қилишдан ташқари бирламчи тиббиёт муассасаларида аҳолига сифатли ва малакали тиббий хизмат кўрсата оладиган кардиолог мутахассисларни ўқитиш, уларга доимий равишда ўз устида ишлаши учун шароит яратиб бериш керак. 

Суҳбатдошимиз отаси, тажрибали қон томир жарроҳи Ерашим Рустамовнинг йўл-йўриғи билан 2006 йилда Жанубий Қозоғистон Тиббиёт академиясининг клиник интернатурасини тамомлаб, ординатурани Россиянинг Бакулев номидаги юрак- қон томир касалликлари жарроҳлик марказида ўтаган. Ўша давр­дан бош­лаб то 2021 йилга қадар Россия­нинг А. Н. Бакулев номидаги юрак-қон томир жарроҳлиги марказида илмий-амалий фаолият юритади. 

Ўтган давр мобайнида 40 га яқин илмий мақолалар, дарслик ва монографияларни чоп этишга эришган Бахт Рустамов ишемик юрак касалликлари, орттирилган юрак нуқсонлари, мия томирларининг шикастланиши, юрак ритмининг бузилиши, кардиомиопатия каби хасталик­лар­ни амбулатор ва стационар шакл­­да даволашга бош-қош бўлган. Бундан ташқари, Б.Рустамов 15 йиллик меҳнат фаолияти давомида устози, таниқли кардиохирург Лео Бокерия билан ҳамкорликда уриб турган юракда ёки параллель перфузиядан фойдаланган ҳолда ёки сунъий қон айланиш таъминоти ёрдамида аортакоронар шунтлаш, плас­тик ва чап қоринча аневризмаларининг резекцияси, умумий, ташқи ва ички уйқу артериясидан эндартеректомия қилиш каби мураккаб турдаги минглаб жарроҳлик амалиётини ўтказган. 

 — Бахт Рустамов “Эзгу ният” тиббий марказида меҳнат фаолиятини бошлаганига кўп вақт бўлмасада, ўзини ҳар томонлама малакали, маҳоратли кардиожарроҳ сифатида намоён қилиб келмоқда, — дейди анестезиолог Алишер Саидназаров. — Айниқса, юқори технологик, очиқ операцияларни ўтказиш борасидаги тажрибаси беморларимизнинг тезда оёққа туришларига ёрдам бераяпти. Уриб турган юракда ўтказиладиган кам инвазив операция мураккаб ва нозик жарроҳлик амалиёти саналади. Бу каби амалиётни ўтказишни ҳамма кардиожарроҳлар ҳам уддалай олишмайди. Аммо Бахт Ерашимович, аввало, беморга ташқи таъсирни камайтириш мақсадида айнан шу турдаги операцияларни ўтказишни афзал билиши, ҳар бир беморга индивидуал ёндашиши билан кўпчиликка ўрнак бўлмоқда. 

“Эзгу ният” тиббиёт маркази биносидан чиқар эканман, яқинларимизнинг саломатлигини тиклашга ҳисса қўшаётган маҳоратли, билимли, таж­рибали шифокорларимиз сафи бунданда кенгайишини ич-ичимдан ният қилдим. Қалбдан қилинган эзгу ният эса, ижобат бўлишига ишонаман. 

Саодат Содиқова,

журналист

Бизни ижтимоий тармоқлар орқали кузатиб боринг!